Mae’r disgrifiad canlynol, a gymerwyd o’r Gofrestr Tirweddau Hanesyddol, yn nodi’r themâu tirwedd hanesyddol hanfodol yn yr ardal cymeriad hanesyddol.
Isaf Dyffryn Teifi
Character Areas
Cippyn
Lleolir ardal gymeriad dirwedd hanesyddol Cippyn ym mhen gorllewinol pellaf dyffryn Teifi. Mae yn nannedd gwyntoedd mawr o’r gorllewin. O ganlyniad cyfyngir aneddiadau a choetir i lethrau sy’n rhoi rhywfaint o gysgod. Rhennir y caeau gan gloddiau o gerrig a cherrig llanw ac arnynt wrychoedd a chwythir gan y gwynt.
Yn ôl i'r map
Tre-Rhys
Mae Tre-Rhys, a leolir ar lethr arfordirol agored iawn sy’n wynebu’r gorllewin, yn ardal gymeriad dirwedd hanesyddol amaethyddol a nodweddir gan ffermydd gwasgaredig a chaeau a rennir gan wrychoedd isel a chwythir gan y gwynt ar gloddiau uchel.
Yn ôl i'r map
Ferwig
Mae’r Ferwig yn ardal gymeriad dirwedd hanesyddol amaethyddol a leolir ym mhen gorllewinol pellaf dyffryn Teifi. Nodweddir yr ardal hon gan ffermydd gwasgaredig wedi’u gosod mewn caeau. Mae llawer o’r adeiladau yn fodern, a cheir rhai clystyrau o dai modern a thai yn dyddio o’r 19eg ganrif ym mhentref y Ferwig.
Yn ôl i'r map
Crossway – Glanpwllafon
Mae ardal gymeriad dirwedd hanesyddol helaeth Crossway – Glanpwllafon yn cynnwys tir amaethyddol yn bennaf, a cheir ffermydd yn amrywio o ddaliadau bonedd bach â thai Sioraidd i fythynnod. Rhennir y caeau, sy’n fwy o faint ac yn fwy rheolaidd eu siâp na’r caeau a geir fel arfer yn rhannau isaf dyffryn Teifi, gan wrychoedd ar gloddiau.
Yn ôl i'r map
Croes-y-Llan
Caeau bach a rennir gan wrychoedd sydd wedi tyfu’n wyllt a ffermydd gwasgaredig yw prif elfennau ardal gymeriad dirwedd hanesyddol Croes-y-Llan. Mae ffermydd bach sydd wedi’u gwasgaru’n rheolaidd ar hyd priffordd yr A484 yn nodwedd ar y dirwedd hon.
Yn ôl i'r map
Coedmore
Yn ei hanfod mae ardal gymeriad dirwedd hanesyddol Coedmore yn cynnwys plasty Sioraidd Coedmore, ei barciau a’i erddi, a choetir collddail a phlanhigfeydd o goed coniffer o’i amgylch.
Yn ôl i'r map
Abercych
Mae Abercych yn bentref llinellol diwydiannol yn dyddio o’r 19eg ganrif sy’n ymestyn ar hyd isffordd ar lethr serth. Mae’r adeiladau hyn yn dyddio o’r 19eg ganrif ac maent wedi’u hadeiladu o gerrig. Mae tai modern yn mewnlenwi’r bylchau rhwng y strwythurau hyn hyn.
Yn ôl i'r map
Afon Teifi: Cenarth – Castellnewydd Emlyn
Nodweddir ardal gymeriad dirwedd hanesyddol Afon Teifi: Cenarth – Castellnewydd Emlyn gan gaeau o dir pori a rennir gan wrychoedd sydd wedi tyfu’n wyllt ar y gorlifdir. Nid oes unrhyw adeiladau na strwythurau eraill.
Yn ôl i'r map
Afon Teifi: Llechryd – Cenarth
Mae ardal gymeriad dirwedd hanesyddol Afon Teifi: Llechryd – Cenarth yn cynnwys caeau a gwrychoedd sydd wedi tyfu’n wyllt yn ymestyn ar draws tua 7km o orlifdir. Iard goed a gardd â wal o’i hamgylch yw’r unig strwythurau yn yr ardal gymeriad hon.
Yn ôl i'r map
Aberteifi
Wedi’i chanoli ar olion castell canoloesol a phont ganoloesol dros Afon Teifi, mae Aberteifi yn dirwedd drefol gymhleth. Tua diwedd y 19eg ganrif disodlodd brics gerrig fel y prif ddeunydd adeiladu. Ceir datblygiadau modern helaeth ar gyrion craidd hanesyddol y dref.
Yn ôl i'r map
Ynys Aberteifi a Llain Arfordirol
Er mai anaml y mae’n fwy na 100m o led, mae ardal gymeriad dirwedd hanesyddol Ynys Aberteifi a Llain Arfordirol yn cynnwys dros 5 cilomedr o glogwyni o greigiau caled a thir garw ar hyd pen y clogwyn.
Yn ôl i'r map
Castell Maelgwyn
Plasty Sioraidd, y parc a’r gerddi o’i amgylch, adeiladau ystad eraill megis porthordai, stabl ac iardiau gwasanaethu, a fferm y plas yw prif elfennau ardal gymeriad dirwedd hanesyddol Castell Maelgwyn.
Yn ôl i'r map
Cenarth
Lleolir y rhan hyn o ardal gymeriad dirwedd hanesyddol Cenarth i’r de o’r bont hanesyddol dros Afon Teifi ac mae’n cynnwys clwstwr llac o adeiladau cerrig yn dyddio o’r 18fed ganrif a’r 19eg ganrif yn bennaf. Lleolir y mwyafrif o’r datblygiadau modern i’r gogledd o’r bont.
Yn ôl i'r map
Cilgerran
Yn ei hanfod mae Cilgerran, sy’n dref yn hanesyddol, yn anheddiad llinellol yn cynnwys tai a adeiladwyd o gerrig yn y 19eg ganrif ac adfeilion castell canoloesol mawr.
Yn ôl i'r map
Ceunant Cilgerran
Mae ardal gymeriad dirwedd hanesyddol Ceunant Cilgerran yn cynnwys y rhan honno o ddyffryn Afon Teifi sy’n culhau cyn mynd i mewn i’r ardal lanw. Mae’r llethrau yn serth ac yn dra choediog. Ni cheir unrhyw adeiladau cyfannedd, er y lleolir nifer o hen chwareli cerrig ar ochr ddeheuol y ceunant.
Yn ôl i'r map
Llain Arfordirol – Poppit i Drefdraeth
Mae ardal gymeriad dirwedd hanesyddol Llain Arfordirol – Poppit i Drefdraeth yn cynnwys 19 cilomedr o glogwyni uchel o greigiau caled a phen y clogwyni. Mae Llwybr Arfordir Sir Benfro yn rhedeg ar hyd tir ymylol y llain arfordirol gul.
Yn ôl i'r map
Twyni Tywod Tywyn a Gwbert.
Prysgwydd dros dywod a chwythir gan y gwynt a thai, byngalos, parc carafannau, clwb golff a pharc hwylio yn dyddio o’r 20fed ganrif yw prif elfennau ardal gymeriad dirwedd hanesyddol Twyni Tywod Tywyn a Gwbert.
Yn ôl i'r map
Llandudoch
Mae Llandudoch yn hen anheddiad heb ei gynllunio sydd wedi’i ganoli ar olion abaty adfeiliedig. At ei gilydd mae’r tai yn dyddio o’r 19eg ganrif, ac er bod llawer o’r tai hyn wedi’u hadeiladu o gerrig a brics sydd wedi’u rendro â phlastr, mae cryn nifer ohonynt wedi’u hadeiladu o gerrig rhesog.
Yn ôl i'r map
Plas-y-Berllan
Mae Plas-y-Berllan yn ardal gymeriad dirwedd hanesyddol a leolir ar ochr ddeheuol Afon Teifi. Mae adeiladau’r ffermydd a’r tai gwasgaredig at ei gilydd yn dyddio o ail hanner y 19eg ganrif ac maent wedi’u hadeiladau o gerrig. Rhennir y caeau gan wrychoedd ar gloddiau. Mae’r llethrau mwy serth wedi’u gorchuddio â choetir collddail a cheir rhai planhigfeydd o goed coniffer.
Yn ôl i'r map
Cors Pentood
Lleolir ardal gymeriad dirwedd hanesyddol Cors Pentood yn nherfynau llanw uchaf Afon Teifi. Gwarchodfa natur ydyw bellach. Trowyd hen linell reilffordd sy’n croesi’r gors yn llwybr troed.
Yn ôl i'r map
Llechryd
Mae clwstwr o dai a chapeli a adeiladwyd o gerrig yn y 19eg ganrif yn union i’r gogledd o bont dros Afon Teifi yn dyddio o’r 17eg ganrif yn ffurfio craidd ardal gymeriad dirwedd hanesyddol Llechryd. Lleolir tai modern ac adeiladau eraill ar gyrion y pentref.
Yn ôl i'r map
Llandygwydd
Nodweddir ardal gymeriad dirwedd hanesyddol Llandygwydd gan ffermydd gwasgaredig wedi’u gosod mewn tirwedd o gaeau o dir pori ar ochr ogleddol Afon Teifi. Mae’r adeiladau hyn yn amrywio o dai bonedd Sioraidd i fythynnod. Maent i gyd wedi’u hadeiladu o gerrig ac mae’r mwyafrif yn dyddio o’r 19eg ganrif.
Yn ôl i'r map
Gellidywyll
Nodweddir ardal gymeriad dirwedd hanesyddol Gellidywyll gan gaeau, ffermydd gwasgaredig, coetir collddail a phlanhigfeydd o goed coniffer, y mae rhannau helaeth ohonynt ar lethrau gweddol serth sy’n wynebu’r gogledd. Mae’r ffermydd yn fawr ar y cyfan, ac maent yn cynnwys fferm enghreifftiol Gelligatti sy’n dyddio o’r 19eg ganrif.
Yn ôl i'r map
