Mawddach
Character Areas
Ardal 25 Tirwedd wedi’i dylunio Abergwynant (PRN 18355)
Cefndir Hanesyddol Gardd a pharc bach ynghyd â gardd lysiau a thai allan yw Abergwynant, yn dyddio o’r bedwaredd ganrif ar bymtheg. (Fe’u dynodwyd yn gradd II ar…
Yn ôl i'r map
Ardal 24 Uwchdiroedd amgaeedig, Waun Oer (PRN 18354)
Cefndir Hanesyddol Yn ddiamau, defnyddiwyd ardal Mawddach yn ddwys yn yr ail fileniwm CC, fel y gwelir yn y ddau grynodiad arwyddocaol o henebion angladdol a defodol nodweddiadol…
Yn ôl i'r map
Ardal 23 Tirwedd caeau uwchben Llwyngwril (PRN 18353)
Cefndir Hanesyddol Ymddengys bod y rhan fwyaf o'r caeau ar fap degwm 1839 Llangelynnin yn fwy o ran maint na'r caeau sy'n bodoli heddiw, sy'n awgrymu bod y…
Yn ôl i'r map
Ardal 22 Llwyngwril (PRN 18352)
Cefndir Hanesyddol Roedd Llwyngwril yn un o'r chwe threfgordd ganoloesol yn ardal y prosiect, ac ym mhapurau Nannau (LlGC A2, dyddiedig 1436) cyfeirir at release by Llywelyn ap…
Yn ôl i'r map
Ardal 21 Gallt Ffynnon yr Hydd (PRN 18351)
Cefndir Hanesyddol Mae'r llociau bychan ar fap degwm 1839 Llangelynnin fwy neu lai yr un fath ag a welir heddiw. Y darn olaf o Reilffordd y Cambrian i'w…
Yn ôl i'r map
Ardal 20 Coedwigaeth, Cyfannedd (PRN 18350)
Cefndir Hanesyddol Mae'r ardal hon, â choedwigaeth fodern bellach yn ei gorchuddio, yn cynnwys o leiaf pum safle archeolegol o bwys (pob un yn rhestredig). Tystia'r rhain i…
Yn ôl i'r map
Ardal 19 Dyffryn Gwynant (PRN 18349)
Cefndir Hanesyddol Mae'r ffordd bresennol i fyny'r dyffryn ar ochr orllewinol yr afon yn weddol fodern, gan fod map degwm 1842 Dolgellau yn dangos bod y ffordd wreiddiol…
Yn ôl i'r map
Ardal 18 Aneddiadau canoloesol, Islaw’r-dref (PRN 18348)
Cefndir Hanesyddol Dengys map degwm 1842 Dolgellau ffordd yn arwain i fyny ochr ddwyreiniol dyffryn Gwynant (bellach yn llwybr troed yn hytrach na llinell y ffordd bresennol), ynghyd…
Yn ôl i'r map
Ardal 17 Llethrau gogleddol Cadair Idris (PRN 18347)
Cefndir Hanesyddol Mae gan gadwyn Cadair Idris nodweddion gwir fynyddig, gyda chlogwyni'n disgyn i lynnoedd ac ochr ogleddol hynod o ddramatig (pan ellir ei gweld!), lle gorwedda eira'n…
Yn ôl i'r map
Ardal 16 Mynydd agored, Bryn Brith (PRN 18346)
Cefndir Hanesyddol Mae cyfres o safleoedd cynhanesyddol creiriol yng nghanol yr ardal hon, yn ymestyn ar hyd dyffryn' bychan isel a hir, sy'n rhedeg o'r gorllewin i'r dwyrain…
Yn ôl i'r map
Ardal 15 Llethrau coediog, uwchben Arthog (PRN 18345)
Cefndir Hanesyddol Agorwyd dwy chwarel lechi yn Nyffryn Panteinion yn y 19eg ganrif. Dechreuwyd Henddol ar ddechrau’r 1860au, ac roedd yn cynhyrchu erbyn 1865, ond daeth y cynhyrchu…
Yn ôl i'r map
Ardal 14 Llynnau Cregennen (PRN 18344)
Cefndir Hanesyddol Llwybr hynafol dros y mynydd o Lwyngwril i Ddolgellau yw Ffordd-ddu. Dywed rhai ei fod yn dyddio o'r cyfnod neolithig (gweler adran 8.3 uchod). Bu'r ffordd…
Yn ôl i'r map
Ardal 13 Y llain arfordirol, i’r de o Lwyngwril (PRN 18343)
Cefndir Hanesyddol Mae'r rhan fwyaf o'r caeau a welir ar fap degwm 1839 Llangelynnin o faint a siâp tebyg i'r ychydig sy'n bodoli heddiw, er bod y ffiniau…
Yn ôl i'r map
Ardal 12 Coed y Garth (PRN 18342)
Cefndir Hanesyddol Mae'r ardal hon yn cynnwys bloc mawr o goedwigaeth fodern sy'n eiddo i'r Comisiwn Coedwigaeth, sy'n ymestyn dros fryn bychan islaw'r prif massif, yn union ar…
Yn ôl i'r map
Ardal 11 Fairbourne (PRN 18341)
Cefndir Hanesyddol Fferm Penrhyn ar Forfa Mawddach, wedi'i lleoli ar y tir lle saif anheddiad modern Fairbourne heddiw, oedd yn gyfrifol am Fferi Abermaw (gweler ardal 09) hyd…
Yn ôl i'r map
Ardal 10 Morfa Mawddach (PRN 18340)
Cefndir Hanesyddol Eiddo i Stad Ynysfaig oedd llawer o'r ardal ym 1703. Roedd T Roberts wedi llunio map ym 1804 (NLW 49-18-22) o Ynysgyfflog, Fegla Fawr a Fegla…
Yn ôl i'r map
Ardal 9 Aber Afon Mawddach (PRN 18339)
Cefndir Hanesyddol Mae'r ardal hon yn cynnwys aber lanw'r Afon Mawddach, â'i thraethellau a'i gwastatir corslyd, cyn belled i'r mewndir â'r A470 bresennol. Mae cloddiau draenio/llifogydd yn y…
Yn ôl i'r map
Ardal 8 Mynydd agored, Dolgledr (PRN 18338)
Cefndir Hanesyddol Diffyg anheddu modern sy'n nodweddu'r ardal hon ond, er hynny, mae yna dystiolaeth sylweddol o weithgarwch cynhanesyddol yma. Mae maes carneddi helaeth, a gofnodwyd yn wreiddiol…
Yn ôl i'r map
Ardal 7 Coedwigaeth, Ffridd y Mynach (PRN 18337)
Cefndir Hanesyddol Mae'r ardal hon yn cynnwys clwtyn bychan o goetir, o'r 20fed ganrif yn bennaf, sy'n tremio dros goetir collddail cynharach ar y llethrau gogleddol islaw ucheldir…
Yn ôl i'r map
Ardal 6 Rhan isaf Afon Cwm-mynach (PRN 18336)
Cefndir hanesyddol Canolbwynt yr ardal hon yw dyffryn bach anghysbell Afon Cwm-mynach sy'n arwain o lannau gogleddol Afon Mawddach gydag ardal ehangach o goedwigoedd a chaeau a amgaewyd…
Yn ôl i'r map
Ardal 5 Y Bont-ddu (PRN 18335)
Cefndir hanesyddol Datblygiad hirgul' o'r 19eg ganrif ar hyd y briffordd oedd wedi'i hestyn o Ddolgellau i Abermaw ar ddechrau'r 19eg ganrif yw'r Bont-ddu, bron yn gyfan gwbl.…
Yn ôl i'r map
Ardal 4 Cutiau (PRN 18334)
Cefndir hanesyddol Gwelir yr anheddiad bychan, braidd yn ddi-nod, hwn (nad oes ganddo enw ar y rhan fwyaf o fapiau nac ar y ddaear ychwaith) ar fap degwm…
Yn ôl i'r map
Ardal 3 Llethrau coediog, ochr ogleddol Afon Mawddach (PRN 18333)
Cefndir hanesyddol Y ddwy Ardd Gofrestredig, ar ben gorllewinol yr ardal ychydig y tu allan i Abermaw, Taith Gerdded Panorama a th Glan-y-Mawddach yw nodweddion mwyaf arwyddocaol yr…
Yn ôl i'r map
Ardal 2 Ucheldir creigiog Dinas Oleu (PRN 18332)
Cefndir hanesyddol Cyflwynodd Mrs Fanny Talbot, cymwynaswraig hael oedd yn byw yn Abermaw, y bedair erw a hanner o bentir gwyllt o'r enw Dinas Oleu i'r Ymddiriedolaeth Genedlaethol,…
Yn ôl i'r map
Ardal 1 Abermaw (PRN 18331)
Cefndir hanesyddol Anheddiad pysgota bach anhygyrch ar ochr ogleddol aber Afon Mawddach tua'r môr oedd Abermaw nes iddo ddechrau datblygu yn y 18fed ganrif. Y môr oedd sail…
Yn ôl i'r map